نویسنده داستان دینی نباید قضاوت، داوری و جانب داری کند، کتاب های مذهبی سرگرم کننده بسیار کم است - کتاب یار مهربان

به گزارش کتاب یار مهربان، به گزارش خبرنگار خبرنگاران (ایبنا)، نقد و آنالیز کتاب چراغ نیایش به قلم محسن هجری با حضور خسرو باباخانی و منوچهر اکبرلو، چهار شنبه (هشتم شهریورماه) در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار گردید.

در ابتدای این نشست، خسرو باباخانی درباره احساسش از خواندن کتاب چراغ نیایش گفت: کتاب در زندگی من بدون شک نقش اول را دارد؛ بنابراین به عنوان یک مخاطب از خواندن کتاب چراغ نیایش خیلی خرسند شدم، مخصوصا اینکه کتاب نوشته محسن هجری است. هجری را دوست دارم؛ اما به عنوان یک کارشناس از خواندن کتاب لذت نبردم؛ چون این مدل کارها را نمی پسندم.

وی ادامه داد: برخی از تعریف ها برایم جا نیفتاده است؛ مثلا روایت داستانی یعنی چه؟ روی جلد کتاب چراغ نیایش روایت داستانی نوشته شده است. اگر بخواهم با دید کلان تر و به عنوان یک مخاطب درباره کتاب نظر بدهم، نظرم این است که با نوشتن زندگی نامه معصومین مخالف هستم؛ چرا که داستان از کشمکش بین شخصیت ها شکل می گیرد. آیا هنگام داستان نویسی درباره ائمه(ع) ما اجازه نوشتن این کشمکش ها را داریم؟ هنگام خواندن این دست کتاب ها باید بپرسیم، این کتاب ها چقدر در دینی ترشدن بچه ها تأثیر داشته است؟ چقدر به بچه ها در آشنایی با ائمه یاری نموده است؟

در داستان نویسی زندگی معصومین(ع) باید یک برشی از زندگی آنها را بنویسیم

باباخانی درباره نحوه پرداختن به زندگی ائمه(ع) شرح داد: به عقیده من به اصل زندگی ائمه نمی گردد پرداخت و اگر بخواهیم به زندگی معصومین بپردازیم باید یک برشی از زندگی آنها را بنویسیم. وقتی نویسندگان وارد این برهه می شوند باید به شدت دقت نمایند؛ چون لبه تیغ حرکت می نمایند. درخت را از میوه آن می شناسند؛ یعنی باید ببینیم که یک کتاب چه تأثیری بر بچه ها و نوجوانان داشته و آن وقت نتیجه بگیریم که کتاب پیروز بوده است یا نه.

وی اضافه نمود: کتاب چراغ نیایش تا جایی که از کودکی امام سجاد(ع) نوشته است، سیر بسیار خوبی دارد؛ اما هجری از زمان هجرت امام سجاد(ع) به بعد، بیشتر از احادیث و نوشته ها استفاده نموده است. این نشان می دهد که به نوعی انگار نویسنده از آن تاریخ به بعد اطلاعاتی ندارد یا اطلاعاتی که در دسترس داشته، کم بود یا ناگزیر بوده است که از خِیر آن بگذرد. یکی از نکته هایی که در نوشتن داستان دینی مهم است این است که برخی از کلمات مانند غلام برای بزرگسالان مفهوم دارد؛ اما برای نوجوان امروزی بی معنی است. پس نویسنده باید بداند که چگونه درباره چنین کلماتی سخن بگوید.

کتاب های مذهبی سرگرم نماینده بسیار کم است

باباخانی درباره سرگرم نماینده بودن کتاب های مذهبی گفت: ما کتاب را وقتی می خوانیم که فارغ هستیم و کاری نداریم؛ یعنی هدف اول ما از کتاب خواندن تفریح است. در وهله بعدی و مرحله دوم به آموزش کتاب توجه می کنیم. شاید نکته مهم در آثار مذهبی همین بحث تفریح است؛ چرا که تفریح در چنین آثاری بسیار کم است. چرا درباره ائمه داستان طنز نمی نویسیم؟ آیا لحظه های طنز در زندگی آنها وجود نداشته؟ باید درباره نوع نگارش کتاب های مذهبی با هم صحبت کنیم تا به یک نتیجه برسیم که داستان های دینی را چگونه روایت کنیم تا تأثیرگذارتر باشد؟

در بیشتر آثار دینی فرم و محتوا را جدا از هم می بینند

منوچهر اکبرلو درباره روبرو اولیه اش با آثار مذهبی گفت: زمانی که با این جنس آثار آشنا می شوم که زیرمجموعه داستان های دینی هستند، قبل از اینکه آغاز به خواندن کنم از خودم می پرسم که این کتاب با بقیه آثار دینی چه فرقی دارد؟ در بیشتر آثار دینی فرم و محتوا را جدا از هم می بینند و از هم تفکیک می نمایند؛ اما در اصل این دو درهم هستند. فرم و محتوا مانند شکر و چای شیرین هستند و باید نسبت هردوی آنها رعایت گردد.

وی ادامه داد: به نظر می رسد فرم و محتوا تفکیک ناپذیرند. همه کسانی که در صنعت نشر درگیر هستند، درگیر محتوا هستند. چنین کتاب هایی به شدت محتوازده هستند. نگاه هایی که فرم و محتوا را از هم جدا می بینند باعث می گردد که شاعر یا نویسنده کار نکند یا اگر هم کار می نماید، مجبور گردد سفارشی و به صورت محدود کار کند. نگاه تفکیکی بین فرم و محتوا باعث می گردد که عناصری که در فرم مطرح هستند، فدا شوند تا محتوا حفظ گردد.

تبدیل زندگی یک معصوم به داستان سخت است

اکبرلو درباره نحوه داستان نویسی دینی گفت: نویسنده نباید قضاوت، داوری و جانب داری کند. آیا نویسنده در نوشتن داستان های دینی می تواند چنین کاری را انجام دهد؟ ما براساس اتفاقی که برای شخصیت ها می افتد، یک مضمونی را درک می کنیم و درباره اش می نویسیم. علاوه بر این، تبدیل زندگی یک معصوم به داستان سخت است. این سخت است که بخواهیم کل زندگی یک شخص را از تولد تا لحظه شهادت یا وفات را بنویسیم؛ چون اقتضائات داستان نویسی با شخصیت هایی که مطلق خوب هستند، منافات دارد.

وی ادامه داد: شاید سایر ادیان بتوانند درباره شخصیت ائمه داستان نویسی نمایند؛ اما ما نمی توانیم و هنوز وارد این حوزه نشده ایم. باید تصویرگران دینی و داستان نویسان مذهبی وارد شوند و با هم گفت وگو نمایند که چگونه داستان مذهبی بنویسیم تا به شرعیات و دین هم صدمه وارد نگردد و در عین حال داستان بنویسیم. مسئله جوانان و نوجوانان امروز از زندگی ائمه، نوع شهادت یا وفات نیست. مبنی برای نگارش یک کتاب دینی باید این گونه باشد که زمانی که برای یک گروه سنی می نویسیم، باید به سؤال آنها پاسخ داده باشیم و تنها آن برشی از زندگی ائمه را بنویسیم که پاسخ به سؤال ذهنی آنها باشد.

ادبیات نمایشی و داستانی حتما باید سرگرم نماینده باشد

اکبرلو در سرانجامی این نشست درباره نحوه ادبیات داستان های دینی گفت: ادبیات داستان مذهبی بسیار مهم است. ادبیات داستان مذهبی باید چگونه باشد؟ چرا برای نوشتن داستان های مذهبی از ادبیات کتابی و تاریخی استفاده می کنیم؟ به عقیده من می توانیم در ادبیات، محاوره استفاده کنیم. در سرانجام خاطرنشان می کنم که پیش فرض ادبیات نمایشی و داستانی، تفریح است؛ پس حتما باید داستان سرگرم نماینده باشد.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران