از انگری بردز تا گنشین ایمپکت؛ بازی های موبایل از زمان پیدایش چه تکاملی داشته اند؟ - کتاب یار مهربان

به گزارش کتاب یار مهربان، از زمانی که جهانی گیمینگ به رسمیت شناخته شد، شرکت های مختلف در پی این بودند که کنسول های دستی بسازند. با این کار گیمرها در هر کجای جهان می توانستند بازی نموده و از عناوین مختلف لذت ببرند. به همین علت کنسول های کوچک مختلفی از گیم بوی (Gameboy) تا نینتندو سوییچ (Nintendo Switch) ساخته شدند. از اوایل دهه 2000 میلادی بود که شرکت های مختلفی ادعا به ساخت گوشی هوشمند (Smart Phones) کردند. با این حال هیچ تلفن هوشمندی به طور رسمی وجود نداشت تا اینکه سیستم عامل آی آو اس (iOS) و اندروید (Android) پدیدار شدند.

این دو سیستم عامل به حدی در دنیا مؤثر بودند که باعث شدند گوشی های هوشمند تبدیل به مهم ترین اختراع قرن 21 شود. چیزی که در دست همه ما وجود داشته و در هر خانه نه تنهای یک عدد بلکه چندین عدد از آن وجود دارد. این موضوع باعث شد تا شرکت های بازی سازی نیز به فکر بیافتند. به دلیل اینکه این پلتفرم به شدت گسترده بوده و کاربران زیادی دارد. از طرفی جامعه گیمینگ با وجود گستردگی، نسبت به کل دنیا اندازه کوچکی دارد. به همین خاطر شرکت های بازی سازی در پی توسعه دسترسی افراد و فروش بیشتر بازی ها بودند. پس کوشش کردند وارد دنیای گوشی های هوشمند بشوند.

تاریخچه تلفن های هوشمند

بگذارید کمی به عقب برگردیم. اولین تلفن هوشمندی که توانست توجه کل دنیا را به خود جلب کند، آیفون 2G اپل بود. این گوشی در سال 2009 معرفی گردید و یک رابط کاربری کاملاً نو را به دنیا معرفی کرد. در آن موقع اندروید هنوز توسعه زیادی پیدا ننموده بود و یک سیستم عامل ساده بود. گوگل در سال 2005 اندروید را از یک شرکت کوچک خریداری کرد و در حال کار روی آن بود. با این حال این سیستم عامل با پختگی فاصله بسیار زیادی داشت.

شرایط آی او اس نیز بهتر نبود. با این حال نکته مثبتی که داشت این بود که یک فروشگاه متمرکز برای برنامه داشت. به همین خاطر کاربران به راحتی و بدون دغدغه می توانستند برنامه های مختلف را دانلود نموده و از آن لذت ببرند. دقیقاً همین زمان بود که اندروید نیز در پی بهتر شدن افتاد و تغییرات زیادی پیدا کرد. رقابت میان اندروید و آی او اس از همان زمان آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد. همین موضوع باعث پیشرفت هر دو سیستم عامل در 14 سال اخیر شده است.

در ابتدای کار عناوین موجود روی گوشی های هوشمند بسیار ساده بودند. عناوینی مثل تتریس و 2042 که همگی با یک الگوریتم بسیار ساده کار می کردند. آغاز گیمینگ روی موبایل را می توان حدود سال 2012 یا 2013 دانست که شرکت های مختلف وارد دنیای گیمینگ روی موبایل شدند. نکته اینجاست که تا حدود سال 2018 همچنان شرکت های بزرگ گیمینگ مثل اکتیویژن (Activision) اعتقاد زیادی به گیمینگ روی موبایل نداشتند.

پرندگان خشمگین عنوانی که دنیای گیمینگ روی موبایل را تغییر داد

در سال 2009 یک بازی به نام پرندگان خشمگین (Angry Birds) ساخته شد. این بازی در زمان عرضه توانست موفقیت خوبی کسب کند ولی نسخه اولیه بازی چندان محتوای خاصی نداشت. با گذشت زمان شرکت سازنده یعنی رویو (Rovio) نسخه های دیگری برای این بازی عرضه کرد و اوج محبوبیت عناوین پرندگان خشمگین را می توان سال 2011 و 2012 میلادی دانست. در این سال ها نیز گوشی های موبایل هوشمند پیشرفت زیادی نموده بودند و فراگیر شده بودند.

پرندگان خشمگین از عناوین رایگانی بود که هواداران بسیار زیادی داشت. با این حال برای خرید بعضی مراحل شما باید هزینه پرداخت می کردید. نکته دیگر این بود که این بازی باعث شد تا گیمینگ روی موبایل به نوعی ممکن شود. این بازی به شدت هوادار داشت و توانست توجه افراد بسیار زیادی را به خود جلب کند. اگر به یاد داشته باشید در آن سال ها امکان نداشت که فردی یک گوشی هوشمند داشته باشد و روی آن پرندگان خشمگین نباشد.

نسخه های زیادی نیز از این بازی ساخته شد. از نسخه پرندگان خشمگین ساده گرفته تا سفر به فضا و عناوین فصلی. همگی این موارد باعث شدند تا پرندگان خشمگین محبوب ترین مجموعه موجود روی گوشی های هوشمند باشد. در کنار این مجموعه ما شاهد گیاهان علیه زامبی ها (Plants vs Zombies)، فروت نینجا (Fruit Ninja) و عناوین دیگر بودیم که همگی هواداران زیادی داشتند. نکته اینجاست که هیچکدام به معروفیت پرندگان خشمگین نرسیدند.

پلتفرم موبایل محلی برای عناوین بدون سرانجام

همانطور که از نامشان معین است، عناوین بدون سرانجام بازی هایی هستند که انتها ندارند. به این شکل که شما اگر 100ها ساعت هم بازی کنید، به سرانجامی آن ها نخواهید رسید. از این عناوین می توان به تمپل ران (Temple Run)، جتپک جوی راید (Jetpack Joyride) و سابوی سرفر (Subway Surfer) اشاره نمود. البته بازی های این سبک بسیار زیاد هستند ولی معروف ترین های آن ها همین مواردی است که ذکر شد.

از عناوین بدون سرانجام در پلتفرم های دیگر استقبال چندانی نشد. این دقیقاً مقابل اتفاقی بود که در پلتفرم موبایل افتاد. مخصوصاً در سال های 2016 تا 2018 محبوبیت این عناوین به اوج خود رسید. ما شاهد بازی های بدون سرانجامی مختلفی بودیم که عرضه شدند تا توجه مخاطبان را به خود جلب نمایند. البته دقت کنید که عناوین بدون سرانجام لزوماً به بازی های دویدنی ختم نمی شود. بلکه بازی کلش آو کلنز (Clash of Clans) نیز یک بازی بدون سرانجام به شمار میرود. با این حال بحث اصلی اینجاست که در پلتفرم موبایل استقبال بسیار بیشتری از این عناوین شد.

این رقابت بوجود آمده در این بازی ها نیز باعث پیشرفت آن ها شد. به این معنا که ما شاهد بازی های مختلفی در این سبک بوده و عناوین قدیمی نیز کوشش کردند تا پیشرفت نمایند. به همین خاطر سبک بدون سرانجام یک سبک مجزا و مهم در دنیای گیمینگ روی موبایل شد.

اپل خدمت بزرگی به دنیای گیمینگ روی موبایل کرد

اپل یک شرکت بسیار خاص است. این شرکت در عین سخت گیری های خود باعث پیشرفت بسیار بزرگی در دنیای گیمینگ روی موبایل داشت. وجود فروشگاه انحصاری برای خرید یا دانلود بازی باعث شد تا سازندگان کوشش بسیار زیادی برای بهینه کردن عناوین خود بنمایند. همینطور اینکه اپل عناوین انحصاری خود را روی پلتفرم موبایل داشت. یکی از این عناوین که از زمان خود بسیار جلوتر بود، اینفینیتی بلید (Infinity Blade) بود. این مجموعه از سال 2011 وجود داشت و در سال 2014 شماره 3 آن عرضه شد. این مجموعه کاملاً انحصاری اپل بود و هرگز برای اندروید عرضه نشد.

همینطور اینکه در سال 2014 اپل پردازنده های 64 بیتی را عرضه کرد. این پردازنده برای اولین بار در آیفون 5اس وجود داشت و باعث شد این گوشی تا چند سال پیش هم همچنان زنده باشد. نکته اینجاست که اپل به دلیل تمرکز بسیار زیاد روی گوشی های خود باعث پیشرفت بسیار زیاد در دنیای گوشی های هوشمند شد. دیگر شرکت ها نیز برای رقابت با اپل کوشش می کردند تا دستگاه های بهتری را عرضه نمایند و همین باعث شد تا دنیای تلفن های همراه یک رشد بسیار زیادی در سال های 2014 تا 2018 بکند.

از بازی های 10 دلاری تا عناوین رایگان با خرید درون برنامه ای

اگر به عناوین قدیمی نگاه کنید، متوجه یک موضوع جالب خواهید شد. تقریباً این استراتژی در دنیای گیمینگ بزرگ هم رخ داد. در گذشته شما یک اندازه هزینه پرداخت نموده و بازی به طور کامل در اختیار شما قرار می گرفت. حال امکان داشت که شرکت سازنده یک بسته الحاقی را برای بازی عرضه کند و هزینه جدا دریافت کند. با این حال محتوای اصلی بازی به طور کامل با پرداخت هزینه اولیه در دسترس شما بود.

عناوین قدیمی بیشتراً 1 تا 10 دلار قیمت داشتند. با این حال با پرداخت این هزینه شما بازی کامل را در اختیار داشتید. از این عناوین می توان به اینفینیتی بلید، آسفالت 7 و 8 و موارد دیگر از این دسته اشاره نمود. یکی از نکات مهم اینجاست که بیشتراً عناوینی پولی بودند که بسیار گرافیک خوبی داشتند. برای مثال همین اینفینیتی بلید یا ریل ریسینگ (Real Racing) عناوین پولی بودند. این بازی ها نسبت به زمان خود که حدود سال 2014 و 2015 بود بسیار جلوتر بوده و گرافیک بسیار بالایی داشتند. به نوعی شرکت ها زحمت بسیار زیادی روی آن کشیده و کوشش کردند که اثبات نمایند گوشی های هوشمند یک کنسول دستی بسیار خوب است.

کمی که بگذریم به چند سال اخیر می رسیم. زمانی که ما شاهد ساخته شده گوشی های گیمینگ هستیم و دنیای گوشی های هوشمند به طور رسمی به عنوان یک پلتفرم گیمینگ شناخته شده است. حال نکته اینجاست که در این چند ساله عناوین بسیار بزرگ مثل گنشین ایمپکت (Genshin Impact) یا ندای وظیفه موبایل (Call of Duty Mobile) رایگان هستند. این در صورتی است که اگر این عناوین در سال های 2014 عرضه می شدند قطعاً پولی بودند.

این عناوین بزرگ عایدی خود را از خرید های درون برنامه ای بدست می آورند. در اصل این رویه ای است که در کل صنعت گیمینگ بوجود آمده ولی در پلتفرم موبایل از ابتدا وجود داشت. عناوینی مثل کلش آو کلنز (Clash of Clans)، پرندگان خشمگین و موارد دیگر خرید درون برنامه ای داشتند. حال می خواهد برای باز کردن مراحل مختلف باشد یا برای دسترسی به یک آیتم خاص. این در صورتی است که در دنیای نو، ما شاهد این هستیم که شما برای پیشرفت در یک بازی احتیاج به پرداخت هزینه دارید. مثل دیابلو ایمورتال (Diablo Immortal) که برای این سیستم هم به شدت سرزنش شد.

گیمینگ ابری روی موبایل

یک نکته که باید این میان مطرح شود بحث گیمینگ ابری (Cloud Gaming) است. به طور کلی شرکت های مختلف مثل مایکروسافت اینگونه تبلیغ می نمایند که با سرویس گیمینگ ابری شما می توانید بازی های مختلف را روی هرگونه دستگاهی از جمله گوشی های هوشمند تجربه کنید. حالا بحث اینجاست آیا این دستگاه ها توانایی این کار را دارند؟ پاسخ بله است ولی چندین مشکل سر راه شما برای تجربه عناوین بزرگ مثل دووم (Doom) روی موبایل وجود دارد.

اول اینکه بازی مورد نظر باید در فهرست پشتیبانی شده از گیمینگ ابری وجود داشته باشد. دوم اینکه برای تجربه عناوین شما احتیاج به یک کنترلر دارید. سوم، گوشی شما باید توانایی اجرای گیمینگ ابری را داشته باشد. درست است گیمینگ ابری به این معنا است که سخت افزار دستگاه مورد نظر در جایی دیگر وجود داشته و به وسیله اینترنت این سیستم به شما ارائه می شود. با این حال گیمینگ ابری فشار زیادی به گوشی شما وارد خواهد نمود. مشکل چهارم هم بحث اینترنت است. به این معنا که شما احتیاج به یک اینترنت بسیار قوی دارید تا از سیستم گیمینگ ابری پشتیبانی کند.

از طرفی گیمینگ ابری هنوز به پختگی لازم برای فراگیر شدن نرسیده است. حتی امکان دارد شما برترین اینترنت ممکن را داشته باشید ولی باز هم قرار نیست تجربه چندان روانی داشته باشید. همینطور اینکه گوشی های هوشمند در بیشترین حالت 6.8 اینچ صفحه نمایش دارند. چیزی که قطعاً تجربه چندان لذت بخشی از گیمینگ را به شما ارائه نمی دهد. اگر بحث ما گیمینگ روی تبلت بود، گیمینگ ابری بسیار جالب تر به نظر می رسید. به دلیل اینکه تبلت ها صفحه نمایش بسیار بزرگی داشته و تجربه خوبی را به کاربر ارائه می دهند.

پس به دلیل مسائل گفته شده، گیمینگ ابری روی موبایل جای زیادی برای کار دارد. به همین خاطر نمی توان به طور قطع گفت که در آینده ما شاهد گیمینگ ابری کامل برای گوشی ها بوده و دیگر احتیاجی به سخت افزار قدرتمند نداریم. البته این اتفاق امکان دارد در آینده نزدیک تغییر نموده و موبایل نیز به یک پلتفرم خوب برای گیمینگ ابری تبدیل شود. اخیراً ریزر (Razer) دستگاه ریزر اج (Razer Edge) را معرفی کرد. دستگاهی که در حقیقت یک تبلت اندروید بوده و برای گیمینگ مخصوصاً گیمینگ ابری ساخته شده است. پس شرکت ها نیز به فکر آن هستند ولی برای به بلوغ رسیدن احتیاج به زمان زیادی دارد.

حضور مجموعه های بزرگ روی موبایل

یکی از نکات جالب اینجاست که هرچه بیشتر گذشت، ما کمتر شاهد عناوین اصلی برای موبایل بودیم. شرکت هایی مثل گیم لافت (Gameloft) کار خود را کمتر نموده و شرکت های بزرگ وارد دنیای گیمینگ روی موبایل شدند. در اوایل سال 2014 بود که اولین بازی های فیفا برای دستگاه های همراه عرضه شد. این عناوین توانستند موفقیت نسبتاً خوبی کسب نمایند اما چندان چشم گیر نبود. در سال 2018 بود که شرکت تنسنت (Tencent) پتانسیل بسیار زیاد پلتفرم موبایل را به شرکت های بزرگ نشان داد.

بازی پابجی موبایل در زمان عرضه توانست موفقیت بسیار زیادی کسب کند و توجه افراد زیادی را به خود جلب کند. چیزی که اصلاً از یک بازی بتل رویال انتظار نمی رفت. پس از آن ما شاهد حضور فورتنایت روی پلتفرم موبایل بودیم که همچنان با قدرت به عملکرد خود ادامه می دهد. در سال 2019 بود که ما برای اولین بار شاهد حضور یک مجموعه بسیار بزرگ یعنی ندای وظیفه روی موبایل بودیم. عنوانی که با موفقیت بسیار زیاد خود باعث شد تا مجموعه های دیگر مثال دیابلو نیز وارد پلتفرم موبایل شوند.

بحث اصلی اینجاست که کم پیش می آید یک بازی از مجموعه بزرگ روی پلتفرم موبایل عرضه شود و موفقیت خوبی کسب نکند. به همین خاطر شرکت های بازی سازی از این فرصت استفاده نموده و بازی های خود را برای این پلتفرم عرضه می نمایند. با این کار سود بسیار زیادی داشته و از طرفی کاربران خود را نیز افزایش می دهند. چه بسا بسیاری از کاربران از روی پلتفرم موبایل به سمت کنسول های بازی سوق پیدا نموده و کاربران بازی های اصلی را بیشتر نمایند.

گیمینگ با موبایل به کدام سمت حرکت می نماید؟

ما پیشگو نیستیم. به همین خاطر به طور قطع معین نیست که آینده گیمینگ روی موبایل به کدام سمت می رود. اگر شما روند پیشرفت دنیای گیمینگ را آنالیز کنید، یک چارچوب کلی بدست خواهید آورد. دنیای گیمینگ به طور کلی به سمت عرضه عناوین رایگان با خرید درون برنامه ای پیش می رود. در اصل این سبک تجاری برای شرکت های بازی سازی بسیار سودآور بوده و به همین خاطر است ما شاهد تبدیل شدن عناوین مختلف به این سبک هستیم.

یکی از مثال های این موضوع اورواچ (Overwatch) است. به طور خلاصه اورواچ 1 یک بازی کامل بود که با پرداخت هزینه 60 دلاری در اختیار کاربر قرار می گرفت. حال اورواچ 2 یک بازی رایگان بوده که برای تجربه کامل شما باید هزینه پرداخت کنید. این یکی از واضح ترین مثال ها برای جهت حرکت دنیای گیمینگ است. اگر دقت بکنید همین اتفاق برای دنیای موبایل نیز افتاده است.

قبل تر هم گفتیم که ما دیگر شاهد عرضه عناوین با گرافیک بسیارا بالا ولی پولی برای پلتفرم موبایل نیستیم. از بین رفتن اینفینیتی بلید یکی از بارزترین مثال ها است. در حال حاضر دنیای گیمینگ روی موبایل و دستگاه های همراه به طور کامل روی عناوین رایگان با پرداخت درون برنامه ای می شود. پس قطعاً روند هم همینگونه خواهد بود. با این حال بحث اصلی اینجاست که تا کجا این ماجرا ادامه پیدا خواهد نمود؟

چندی پیش اعلام شد که سونی نیز میخواهد تا وارد پلتفرم موبایل شود. ورود سونی در پلتفرم موبایل مثل مایکروسافت با گیمینگ ابری نخواهد بود. بلکه این شرکت میخواهد تا عناوین موبایل مخصوص خود را برای پلتفرم موبایل عرضه کند. حتی امکان دارد که حالت کلاسیک را دوباره زنده نموده و شما برای بازی های سونی مجبور شوید هزینه 10 یا حتی 20 دلاری پرداخت کنید. سونی دارای مجموعه های انحصاری بسیار محبوبی است. به همین خاطر از هر کدام می تواند استفاده کند تا به طور کلی جهت گیمینگ روی موبایل را تغییر دهد. با این حال باید صبر کرد و دید که این شرکت چگونه وارد دنیای گیمینگ خواهد شد.

آیا با وجود گوشی های هوشمند ما شاهد کنسول های دستی خواهیم بود؟

قطعاً بله. گوشی های هوشمند هرچند قدرتمند و پرهوادار باشند بازهم به طور انحصاری برای گیمینگ ساخته نشده اند. به همین خاطر رابط های کاربری و بدنه آن ها نیز برای گیمینگ ساخته نمی شود و تمرکز شرکت ها بیشتر روی موارد دیگر است. گوشی های هوشمندی که بر پایه گیمینگ ساخته می شوند مثل سری بلک شارک شیائومی (Xiaomi Black Shark) یا روگ فون ایسوس (Asus ROG Phone) از لحاظ فروش چندان خوب عمل نمی نمایند. از طرفی با ظاهر و طراحی خاصی که دارند به عنوان یک گوشی روزمره چندان خوب شناخته نمی شوند. به دلیل اینکه هر چند شرکت های سازنده از برترین سخت افزار ممکن در این گوشی ها استفاده نمایند، بازهم نمی توانند ظرافت گوشی های هوشمند معمولی را داشته باشند.

همینطور اینکه وجود نینتندو سوییچ (Nintendo Switch) و استیم دک (Steam Deck) اثبات کرد که گیمرها همچنان از کنسول های دستی استقبال می نمایند. به همین خاطر است که امکان دارد در سال های آینده ما شاهد یک کنسول دستی از طرف سونی باشیم. البته کنسول های دستی نو بیشتراً یک کامپیوتر کوچک هستند که همگی از ویندوز پشتیبانی می نمایند. استیم دک نیز سیستم مخصوص خود شرکت ولو (Valve) را داشته ولی با این حال همچنان می توان ویندوز را روی آن اجرا کرد.

پس با توجه به مواردی که گفته شد ما قطعاً شاهد کنسول های دستی برای گیمینگ خواهیم بود. حتی با وجود اینکه مانند گذشته و کنسول پی اس پی (PSP) از آن ها استقبال نمی شود ولی بازهم هواداران خاص خود را دارد. به همین خاطر شرکت ها همچنان به ساخت کنسول های دستی ادامه خواهند داد.

جمع بندی

هدف از نوشتن این متن نوعی مرور بر اتفاقات چند سال اخیر در دنیای موبایل و گیمینگ روی موبایل بود. همانطور که گفتیم دنیای گیمینگ روی موبایل از بازی های پرندگان خشمگین آغاز شد و حال به عناوین بزرگی مثل گنشین ایمپکت و ندای وظیفه موبایل رسیده است. با این حال مانند دنیای گیمینگ اصلی سیستم تجاری عناوین بازی تغییر نموده است. به این معنا که بازی ها بیشتراً رایگان شده ولی خرید درون برنامه ای برای پیشرفت دارند. سیستمی که سودآور بودن خود را اثبات نموده است.

بسیاری از گیمرها، افرادی که با موبایل بازی می نمایند را گیمر واقعی نمی دانند. حال چه بخواهیم و چه نخواهیم گیمینگ روی موبایل در حال پیشرفت بسیار زیادی بوده و نمی توان آن را نادیده گرفت. درست است، افراد زیادی که با موبایل بازی می نمایند علاقه خاصی به گیمینگ نداشته و صرفاً برای وقت گذراندن این کار را انجام می دهند. دلیل آن هم منطقی است چونکه موبایل در دسترس ترین پلتفرم ممکن بوده و افراد زیادی می توانند از آن استفاده نمایند.

با توجه به قدرتمندتر شدن گوشی های هوشمند، بازی های بهتری نیز برای آن ها عرضه خواهد شد. درست است که بیشتر شرکت ها تمرکز اصلی خود را روی دوربین و موارد دیگر قرار داده اند اما اگر دقت کنید، در چند سال اخیر پردازنده های موبایل نیز پیشرفت بسیار خوبی داشته است. به همین خاطر آینده دنیای گیمینگ روی موبایل بسیار روشن بوده و باید صبر کرد و دید که این دستگاه های کوچک چه کارهای دیگری می توانند انجام دهند.