پیمان ورشو، نظامی یا جمع نقیضین؟!

به گزارش کتاب یار مهربان، اعضای پیمان ورشو مانند هر اتحادیه نظامی دیگری موظف بودند در صورت تهاجم به تمامیت ارضی هر یک از کشور های عضو، با تمام توان نظامی خود به دفاع از آن بپردازند.

پیمان ورشو، نظامی یا جمع نقیضین؟!

توافق نامه های نظامی و امنیتی بین دولت ها قدمتی به درازای تاریخ دارند؛ اما در دنیا معاصر وقتی از چنین معاهداتی صحبت به میان می آید همه مشهورترین آن ها یعنی دو پیمان ناتو و ورشو را به خاطر می آورند که اولی هنوز و همچنان پس از هفت دهه پابرجاست و دومی به بایگانی تاریخ پیوسته است.

وقتی در سال 1386 میلادی؛ یعنی بیش از 6 قرن پیش دو کشور انگلستان و پرتغال به عنوان دو نیروی قاهر آن عصر اقدام به انعقاد یکی از نخستین پیمان های نظامی امنیتی در تاریخ سیاسی دنیا کردند، هیچ کس گمان نمی برد چنین پلیتیکی در آینده نزدیک به عنوان یک رسم سیاسی و مقبول مورد استقبال و تقلید بسیاری دیگر از کشور ها قرار گیرد.

اما چنین شد و پس از آن دنیا شاهد تشکیل پیمان های مختلف دوجانبه، سه جانبه و حتی چند جانبه در مناطق و عرصه های گوناگون بین المللی بود که هر یک بنا به دلیلی و ضرورتی روی کاغذ آمدند. در این میان عمر برخی از پیمان های فوق حتی به اندازه خشک شدن جوهری که متن عهدنامه با آن به نگارش درآمد نبود؛ اما برخی دیگر نیز در درازای تاریخ دوام آورده و حتی بعد از ظهور و سقوط دولت ها و پادشاهی ها و سلسله های مختلف به حیات خود ادامه دادند.

بعد از جنگ دنیای دوم و آغاز مرزبندی دنیا به دو بلوک شرق و غرب، واژگان سیاسی معانی پیشین خود را از دست دادند و لفظ کشور متحد جای کشور دوست را در ادبیات سران کشور ها گرفت. در دنیای جدید یک کشور دوست فقط می توانست همدردی دیگر دوستان خود را در بین کشور های دنیا برانگیزد و انتظار برخورداری از هرگونه مساعدت دیگری دور از ذهن به نظر می رسید.

اما یک کشور متحد این حق را داشت تا همه ضروریات امنیتی خود را از دیگر متحدان خود طلب کرده و حتی از آن ها توقع جانفشانی داشته باشد چه آنکه در موارد مشابه هم پیمانان نیز از او چنین انتظاری داشتند.

فرایند تغییر دوست ها به متحدها که با ورود کشور ها به پیمان نامه های نظامی و امنیتی مختلف نمود می یافت یک سویه دیگر نیز داشت و آن تبدیل کشور دوست دیروز به کشور متخاصم امروز فقط به خاطر عضویت هر یک از آن ها در پیمانی متفاوت بود.

سوییچ ماشین جنگی ورشو در جیب شوروی

هر پیمانی تولدی و مرگی دارد و امروز سالروز مرگ یکی از مشهورترین معاهدات تاریخ معاصر یعنی پیمان ورشو است. 29 سال پیش در چنین روزی، برابر 25 فوریه 1991 میلادی، وزرای دفاع کشور های بلغارستان، مجارستان، رومانی، چکسلواکی و لهستان مرگ رسمی پیمان ورشو را در بوداپست، پایتخت مجارستان، اعلام کردند.

این پیمان که در سال 1955 میلادی با عنوان پیمان همکاری متقابل بین کشور های ذکرشده به علاوه اتحاد جماهیر شوروی، آلبانی و آلمان شرقی منعقد شده بود، 6 سال پس از تشکیل پیمان ناتو و برای مقابله با آن تشکیل شد و طی 36 سال حیات خود نقش دیوار دفاعی بلوک شرق در اروپا را برعهده داشت.

اعضای پیمان ورشو مانند هر اتحادیه نظامی دیگری موظف بودند در صورت تهاجم به تمامیت ارضی هر یک از کشور های عضو، با تمام توان نظامی خود به دفاع از آن بپردازند و به دلیل تفوق ماشین جنگی اتحاد جماهیر شوروی در آن عصر، عمده بار این بند از توافق بر دوش مسکو قرار داشت.

حمله نظامی به اعضای پیمان، تنها هنر ورشو

ناگفته نماند در پیمان متناظر و متقابل یعنی ناتو نیز بند فوق وجود داشت با این تفاوت که در اساسنامه ناتو هیچ تبصره ای برای مقابله و برخورد با حمله نظامی کشور های عضو به یکدیگر پیش بینی نشده بود؛ چه آنکه ظاهرا چنین امری را محال تشخیص داده بودند.

در دیگر سو، اما تاریخ نشان داد اعضای پیمان ورشو برای عمل به بند دخالت نظامی سلاح در دست نگرفتند مگر برای تهاجم به برخی کشور های عضو همین پیمان! دخالت نظامی اتحاد جماهیر شوروی در دو کشور مجارستان (1956) و چکسلواکی (1968) که هر دو بار ذیل پیمان ورشو و به دو کشور عضو همین پیمان انجام شد، این پیمان را به عجیب ترین معاهده امنیتی و نظامی تاریخ بشر تبدیل کرد.

جالب اینکه در اساسنامه همین پیمان بر عدم دخالت کشور های عضو در امور داخلی یکدیگر تأکید شده بود، اما شوروی با استناد به درخواست دولت های مجارستان و چکسلواکی برای دخالت نظامی در کشورهایشان، این عمل را ناقض بند عدم دخالت تشخیص نداد.

منبع: شهفرایند به نقل از دانشنامه سیاسی

منبع: فرادید

به "پیمان ورشو، نظامی یا جمع نقیضین؟!" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "پیمان ورشو، نظامی یا جمع نقیضین؟!"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید