رویای اردوغان برای اقتصاد چینی و تفاوتهای دو کشور، بخش اول - کتاب یار مهربان

به گزارش کتاب یار مهربان، رئیس جمهور ترکیه اعلام نموده که تمایل دارد اقتصاد کشورش را بر اساس مدل چین ارائه کند، اما کارشناسان مالی معتقدند که ترکیه هیچ انطباقی با مدل چین ندارد.

به گزارش گروه بین الملل کتاب یار مهربان، این روزها که اقتصاد ترکیه در یک موقعیت بحرانی قرار گرفته و دلار آمریکا با رشدی بی سابقه به نرخ عجیب 14 لیره نزدیک شده، دولت به ندرت درباره اقتصاد حرف می زند.

از دید رئیس جمهور و اعضای تیم اقتصادی او، مشکل خاصی در اقتصاد این کشور وجود ندارد و استفاده از بحران اقتصادی، پرده از نیت خصمانه و خائنانه مخالفین بر می دارد!

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، چند روز پیش در پی اختلاف نظر جدی با لطفی الوان وزیر اقتصاد و خزانه داری، او را کنار زد و فردی به نام نورالدین نباتی را به عنوان وزیر به کابینه برد.

گفته می گردد که افکار اقتصادی نباتی، نزدیک به برات آلبایراک است که قبلاً وزیر اقتصاد بوده و داماد ارشد رئیس جمهور است. اردوغان پس از این انتصاب پر حاشیه اعلام نموده که تمایل دارد اقتصاد کشورش را بر اساس مدل و الگوی اقتصادی چین، اداره کند.

این سخن اردوغان، تعجب و واکنش بسیاری از تحلیل گران را در پی آورده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند که ترکیه هیچ انطباقی با مدل چین ندارد.

طاها آک یول روزنامه نگار قدیمی ترکیه، در گفتگوی مفصلی در روزنامه قرار جویای نظرات و دیدگاه های ارهان اوستا درباره این هدف عجیب اردوغان شده است. ارهان اوستا، از سران حزب خوب، عضو هیات رئیسه مجلس ترکیه و دانش آموخته اقتصاد سیاسی از دانشگاه نورت ایسترن آمریکا است.

می دانید که رئیس جمهور در سخنرانی اخیر خود، به عنوان نمونه ای از رشد اقتصادی به چین اشاره نموده و رفتار بر اساس الگوی چین را در اهداف خود قرار داده است. چنین چیزی به چه معناست؟

چین، الگوی خاصی است و می تواند نمونه ای برای کشورهایی باشد که می خواهند توسعه یابند . اما داستان توسعه چین از امروز شروع نمی گردد . اگر امروز می خواهید از چین الگو بگیرید، باید به 40 سال قبل برگردید.

این اقتصاد از دوره ای می آید که در آن مردم سال ها در خانه هایی همانند آشیانه زندگی و کار می کردند، از سلامتی و امنیت اجتماعی برخوردار نبودند و چاره ای جز کار برای زنده ماندن نداشتند. آنها کار می کردند تا شکمشان سیر بگردد و زنده بمانند. همین!

پس ریاضت شگرفی را تحمل نموده اند!

فقط ریاضت نبود. خیلی کارها کردند. چین به طور میانه 41.6 درصد از عایدی ملی خود را در دوره 1980 تا 2020 پس انداز نموده است . با این پول چه کرد؟ چین از این پس انداز در سرمایه گذاری های مولد استفاده کرد و حجم قابل توجهی از سرمایه گذاری مستقیم بسیاری از کشورهای پیشرفته به ویژه ایالات متحده را به سوی خود جلب کرد.

آنها این منابع بزرگ را برای ساخت خانه مجلل، پاساژهای لوکس و سرمایه گذاری زیرساختی غیرضروری به کار نگرفتند. از این پول برای تبدیل چین به یک پایگاه فراوریی استفاده کردند. بنابراین، طی بیست سال نسبت سرمایه گذاری های سرمایه ثابت به فراوری ناخالص داخلی در چین طی دوره 1980 تا2020 میلادی در حد 39.4 درصد بوده است . البته زمانی که منابع خود را پس انداز کرد و در سرمایه گذاری های مولد استفاده کرد، به رشد بالای پایداری دست یافت. در دوره 1980 تا 2020، میانگین رشد چین 9.3 درصد بود .

در حالی که ما تشکیلات بزرگ و مهمی به نام سازمان برنامه ریزی دولتی را تعطیل کردیم، چین با برنامه ریزی مرکزی قوی، کار خود را پیش برد. سرمایه داری دولتی و همکاری بخش خصوصی را به شدت هماهنگ کرد. صنعت خود را تقویت و متحول کرد.

این کشور سال ها روی فناوری و سرمایه گذاری نموده است. در حال حاضر در فهرست 500 شرکت بزرگ دنیا، حتی از ایالات متحده پیشی گرفته و به رتبه اول صعود نموده است . اما با وجود این همه توسعه اقتصادی، از یاد نبرید که چین هنوز هم یک کشور بسته با نابرابری جدی و بی عدالتی در توزیع عایدی است .

به بحث هدف گذاری ترکیه بپردازیم ... الگو قرار دادن چین برای ترکیه در حال حاضر، به این معنی است که دست کم به مدت چهل سال، استثمار نیروی کار کارگران را انجام دهیم. این در حالی است که کارگران ما، همین حالا هم در فقر و محرومیت هستند. می خواهیم از این بدتر بر سرشان بیاوریم؟ بخواهیم یا نخواهیم، پافشاری بر الگوی چین، چیزی جز این نیست و کارگران، همین حقوق اولیه صنفی و سندیکایی خود را نیز از دست خواهند داد.

یک تناقض مهم دیگر در هدف گذاری اردوغان وجود دارد. ببینید! تا به امروز، چین بدون نگرانی های زیست محیطی، به طور مداوم فراوری نموده است . حالا از یک طرف، می خواهید در ترکیه وزارت مقابله با تغییرات اقلیمی ایجاد کنید، از طرف دیگر چین 40 سال پیش را که هیچ آگاهی زیست محیطی نداشته، به عنوان الگو و سرمشق خود قرار دهید. خلاصه بگویم، هدف گذاری مدل چینی برای ترکیه، به معنای تحمیل حداقل 40 سال بدبختی و تباهی بر ملت ترکیه است و حقیقتاً نباید به چنین مدلی بیندیشند.

ترکیه از سال 1980 مدل اقتصادی مبتنی بر رشد صادرات محور را به کار گرفته است. در بعضی مقاطع زمانی پیروز می شد، زمان هایی هم بود که شکست می خورد. اما هرگز از این هدف کوتاه نمی آمد.

از این حیث، نوآوری خاصی صورت نگرفت و حزب عدالت و توسعه نیز مدلی مشابه دولت های قبلی را اجرا نموده است. هنگامی که حزب عدالت و توسعه در خاتمه سال 2002 به قدرت رسید، هزینه و تاوان سنگین اصلاحات اقتصادی، پرداخت شده بود. (اشاره به بحران دوران اجویت و گذر ترکیه از تورم، قبل از به قدرت رسیدن اردوغان).

بعلاوه دوره ای بود که نقدینگی دنیای به سمت کشورهای در حال توسعه مانند ما سرازیر شد. وقتی حزب عدالت و توسعه آمد، برنامه ای با صندوق بین المللی پول در حال انجام بود. حزب عدالت و توسعه این برنامه را همانگونه که بود ادامه داد، حتی مدت آن را تمدید کرد و برنامه را با صندوق بین المللی پول به مدت 5.5 سال بدون وقفه اجرا کرد.

به هر حال، یک دولت مستقل قوی با منظره عضویت کامل در اتحادیه اروپا در ترکیه بر سر کار آمده بود و منابع خارجی جدی به ترکیه سرازیر شد. در اینجا اشتباه اصلی دولت این بود که در زمینه استفاده از این منابع در منطقه ها فراوریی یا تجاری احتیاط نکرد.

در واقع، خود دولت سرمایه گذاری را به سمت برج سازی و پاساژسازی برد! در نتیجه بساز و بفروش ها و پیمانکاران، یک دوره طلایی را به دست آوردند، فساد و رشوه بیشتر و بیشتر شد و اراضی محیط شهری به غارت رفت .

در طول 19 سال تمام، دولت های برآمده از حزب عدالت و توسعه، ترکیه را با 600 میلیارد دلار کسری جاری روبرو کردند. به عبارت دیگر بخشی از منابع فاینانس را هم به خاطر کسری جاری خرج کرد! اما ظرفیت فراوری کشورمان بسیار کمتر از این میزان شد.

علت این امر این است که بخش قابل توجهی از این منابع صرف بتُن شد! بتُن! برج سازی و پاساژسازی به جای کارخانه سازی و انتقال عایدی حاصل از فساد اقتصادی به بانک های خارج در سوی دیگر !

چرا ترکیه تا این حد بدهکار شد؟

ببینید! از این 600 میلیارد دلار کسری جاری، حدود 320 میلیارد دلار به صورت بدهی خارجی بوده است. بقیه به صورت فروش املاک، بانک ها، شرکت های بیمه، شرکت های بزرگ سهام به خارجی ها بود.

ترکیه اکنون در بازپرداخت این بدهی های خارجی با مشکل روبرو است. بیش از 10 سال، در سیاست اقتصادی ما، تصمیمات غلط و مخرب اتخاذ شده و در مشخص راستا اقتصاد اشتباهات جدی صورت گرفت. به جای آن که رشد بر اساس فراوری و کارآفرینی باشد، بر مبنای دلالی و سفته بازی پیش رفت و علاوه بر این، اقدامات غیرقانونی و ضد دموکراتیک گسترده شد، نهادها بیش از حد فرسوده و بی اعتبار شدند، توجه به مشاوره علمی از میان رفت، صلاحیت و شایستگی به کلی کنار قرار گرفت و نظام ریاستی عملاً تبدیل شد به گذار به رژیم تک نفره. در نتیجه، اعتبار و اعتماد از بین رفت، سال به سال، منابع خارجی کمتری به ترکیه آمد و الان ما در بن بستی قرار گرفته ایم که ترکیه را به یکی از شکننده ترین کشورها تبدیل نموده است و دلاری که در ماه مارس در حد 6 لیره و 88 قوروش بوده حالا نزدیک شده به 14 لیره .

ادامه دارد...