خانه یزدان پناه؛ عنارت تاریخی و دیدنی در قم

به گزارش کتاب یار مهربان، کل مساحت این بنا 884.5 متر مربع است که 928 متر مربع ان زیربنا است، علاوه بر سرویس های بهداشتی این بنا دارای 10 اتاق بوده که سه تا از اتاق های جنوب غربی به همسایه مجاور در گذشته واگذار شده است . این بنا قبلا موزه صنایع دستی قم بود.

خانه یزدان پناه؛ عنارت تاریخی و دیدنی در قم

عمارت یزدان پناه دارای ورودی بسیار زیبایی است که شامل سردری بلند با طاق شلجمی آجری چهار ترک با چهار ستون سنگی مدور با سرستون و پایه ستونهای حجاری شده و لب چینی هره سردر با کاشیهای کنگره ای و آجربری است که از طریق پاگرد و دالان جبهه شمال شرقی به ایوان شمالی و سپس به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می یابد. دیوارهای بیرونی این بنا کاه گلی بوده و فقط سردر بنا بوده که مجلل ساخته می شده است.

سکوهای کناری که پاخوره نام داشتند نیز در این بنا برای کسانی که با صاحب خانه کار داشته، ولی لازم نبوده وارد خانه شوند و همین طور پاتوقی برای صاحب خانه یا پسر خانه نیز وجود دارد.

بعد از سردر وارد هشت یا هشتی یا کرباس می شوید. این فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حیاط های اندرونی و بیرونی به گونه ای می باشند که مانع دید افراد غریبه به داخل حریم مقدس خانواده می شده است. مهمانان برای وارد شدن به فضا های مختلف خانه از جمله مهمانی و اندرونی می بایست از راهروهای پر پیچ و خم عبور نمایند. راهروهای پیچ در پیچ خانه را دالان می گفتند.

در حال حاضر این عمارت در مجموع دارای هفت اتاق، سه زیر زمین و یک بادگیر و آب انبار می باشد. شاخص ترین بخش خانه پنج دری جبهه غربی است با چهار ستون گرد با شال ستون ساده و سر ستون ها و پایه ستون های حجاری شده. به علاوه سه دری های جبهه شمالی جنوبی با ستون های سنگی شکیل ایوان ها و زیرزمین های این دو جبهه از قسمت های با اهمیت این خانه است. سه دری، نام اتاق خواب بوده است و پنج دری به عنوان اتاق مهمانی بوده که عملکرد اتاق نشیمن را داشته است.

اتاق ها در خانه یزدان پناه هر یک به نوبه خود مستقل و جداگانه هستند، اما میان آن ها در چوبی کار گذاشته شده تا در صورت احتیاج به صورت موقت فضای عظیمتری ایجاد گردد. در این خانه مانند دیگر خانه های اقلیم گرم و خشک اتاق ها گرداگرد حیاط به صورت تو درتو قرار گرفته اند و این خاصیت انعطاف پذیر باعث شده که تمام اتاق ها با درب هایی به یکدیگر راه یابند و این امر موجب می گردد اتاق ها با یکدیگر در تبادل دمایی بیشتری باشند.

همچنین به گفته اهالی نیز در زمان حضور مهمانان یا دریافت مراسم های عبادی، جشن ها و مهمانی ها از طریق این در ها اتاق ها را به یکدیگر متصل می کردند.

جهت گیری خانه های ایرانی، یکی از مسائل مهم مربوط به شهرسازی بوده و آن جهت قرارگیری خانه است و این مربوط به آب و هوا، طرز تابش آفتاب، جهت وزش (باد مطبوع،طوفان، گرد باد و غیره…) و مکان قرار گیری و جنس زمین است و معماران ایرانی برای این کار از شکل شش ضلعی استفاده می نموده اند.نحوه چیدمان اتاق ها در این بنا بدین گونه است که در سمت شمالی حیاط که آفتاب در فصل زمستان مایل به آن می تابد و از گرمای بیشتری برخوردار است قسمت زمستان نشین است.در اتاق های زمستان نشین برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره های آن ارسی های عظیم است و سطح ارتفاع اتاق در این ضلع کوتاه تر بوده تا هوای اتاق زود تر گرم گردد.

سطح ارتفاع اتاق ها درضلع جنوبی ساختمان بلند تر است تا هوا درون اتاق دیر تر گرم گردد و هوای گرم به سطح بالا صعود کند و یک پنجره نیز در نزدیک سقف وجود دارد که هوای گرم از اتاق خارج گردد تا فضای نشستن که نزدیک به کف زمین است خنک تر باشد.از مجموع هفت اتاقی که در حال حاضر باقی مانده سه اتاق ان نسبتا عظیم است و شاخص ترین بخش خانه پنج دری جبه غربی است با چهار ستون گرد با شال ستون ساده و سر ستون ها و پایه ستون های حجاری شده است.به علاوه سه دری های جبهه شمالی جنوبی با ستون های سنگی شکیل ایوان ها و زیرزمین های این دو جبهه از قسمت های با اهمیت این خانه است.

حریم خانه در راهروهای پیچ در پیچ

اغلب خانه ها به خصوص خانه های مجلل دارای سردر یا درگاه بوده اند. معمولا دیوارهای بیرونی کاه گلی بوده و فقط سردر مجلل ساخته می شده است. سکوهای کناری پاخوره نام داشتند و برای کسانی که با صاحب خانه کار داشته، ولی لازم نبوده وارد خانه شوند و همین طور پاتوقی برای صاحب خانه یا پسر خانه نیز بوده است.بعد از سردر وارد هشت یا هشتی یا کرباس می گردد. این فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حیاط های اندرونی و بیرونی مانع دید افراد غریبه به داخل حریم مقدس خانواده می شده است.برای وارد شدن به فضا های مختلف خانه از جمله مهمانی و اندرونی می بایست از راهروهای پر پیچ و خم عبور نمایند. راهروهای پیچ در پیچ خانه را دالان می گفتند.

حیاط یا میانسرا، در تمام سال محیط بهداشتی مطبوعی فراهم و از گردش افتاب و نورخورشید بهترین استفاده را برای یورت های گرداگرد خود کسب و تامین می نماید.در صورتی که جهت گیری یاد شده با جهت باد و سمت طوفانهای شن یا محل استقرار کوه بست به ابادی سازگار نباشد، میانسرا به جنوب غربی متمایل می گردد.نورگیری اتاق ها بستگی به نوع آن متفاوت بوده است، برخی از اتاق ها که مطلقا آفتاب به آنجا نمی تابید و نور کم داشت روشندانی در بالای آن می گذاشتند.

سه دری، نام اتاق خواب بوده است و پنج دری به عنوان اتاق مهمانی بوده که در خانه های با نظام خرده پیمودن عملکرد اتاق نشیمن را داشته است.اتاق ها در خانه یزدان پناه هر یک به نوبه خود مستقل و جداگانه هستند، اما میان آن ها در چوبی کار گذاشته شده تا در صورت احتیاج به صورت موقت فضای عظیمتری ایجاد گردد.در خانه یزدان پناه مانند دیگر خانه های اقلیم گرم و خشک اتاق ها گرداگرد حیاط به صورت تو درتو قرار گرفته اند و این خاصیت انعطاف پذیر باعث شده که تمام اتاق ها با درب هایی به یکدیگر راه یابند و این امر موجب می گردد اتاق ها با یکدیگر در تبادل دمایی بیشتری باشند.

در شمال خانه اتاق زمستان نشین یا تهرانی جای داشته است؛این قسمت آفتاب گیر و عظیمترین اتاق زمستانی بوده است و این فضا در محلی قرار می گرفته که به اتاق مهمان نزدیک باشد و نقشه آن بنا بر نقشه کلی خانه قابل تغییر بوده است.به گفته اهالی در زمان حضور مهمانان یا دریافت مراسم های عبادی، جشن ها و مهمانی ها از طریق این در ها اتاق ها را به یکدیگر متصل می کردند.

نورگیرها جزء لاینفک خانه ها در قم

نورگیرها از سقف یکی دیگر از کارها برای جلوگیری از تابش مستقیم افتاب به برخی از فضاها ست .در قدیمی ترین خانه ها چه خانه های عظیم اشرافی و چه خانه های کوچک روستایی و شهری بخشی از نور از سقف گرفته می شد.این نوع نور گیری همراه با رنگ ملایم دیوار سقف اتاق ها آرامش خانه شامل فضا های مختلفی شده که نسبت به نوع خانه و به عبارت دیگر ساده بودن فضاها استفاده از پیمودن عظیم و کوچک و خرده پیمودن در ساخت خانه ها تغییر می نموده است.نورگیری اتاق ها بستگی به نوع آن متفاوت بوده است، برخی از اتاق ها که مطلقا آفتاب به آنجا نمی تابید و نور کم داشت روشندانی در بالای آن می گذاشتند.

نحوه دسترسی به خانه یزدان پناه

آدرس : قم، خیابان 19 دی (باجک)، کوچه 11، خانه تاریخی یزدان پناه

منبع: گردشبان

به "خانه یزدان پناه؛ عنارت تاریخی و دیدنی در قم" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "خانه یزدان پناه؛ عنارت تاریخی و دیدنی در قم"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید